اعدام دست‌کم ده زندانی بلوچ در کمتر از سه روز
در روزهای اخیر، ایران شاهد موجی از اعدام‌های زندانیان بلوچ بوده است که موجبات نگرانی‌های شدید در حوزه حقوق بشر را فراهم کرده است. طبق گزارش‌های گروه حقوق بشر بلوچستان، در مدت زمان کمتر از سه روز، دست‌کم ده زندانی بلوچ در زندان‌های مختلف ایران اعدام شده‌اند.
۱. اعدام دو زندانی بلوچ در زندان ایرانشهر
در سحرگاه پنج‌شنبه ۲۱ فروردین‌ماه ۱۴۰۴، دو زندانی بلوچ به نام‌های «احسان بامری» و «یاسین بامری» در زندان ایرانشهر اعدام شدند. این دو زندانی که پیشتر به اتهام «قتل» محکوم به اعدام شده بودند، طی روزهای گذشته به قرنطینه زندان منتقل شده و پس از ملاقات با خانواده‌هایشان، حکم اعدام آنان به اجرا درآمد. این دو زندانی اهل شهرستان‌های دلگان و ایرانشهر بودند.
۲. اعدام زندانیان بلوچ در زندان‌های خراسان رضوی
در تاریخ ۱۹ و ۲۰ فروردین‌ماه ۱۴۰۴، حکم اعدام دست‌کم هشت زندانی بلوچ در زندان‌های وکیل‌آباد مشهد، شاهرود و گناباد به اجرا درآمد. این زندانیان به اتهاماتی چون قتل و مواد مخدر محکوم شده بودند. به ویژه در زندان وکیل‌آباد مشهد، دو زندانی بلوچ به نام‌های «امیراحمد ثنایی (مزارزهی)» و «یونس کرد (عبدالله نارویی)» اعدام شدند. همچنین در زندان‌های دیگر، زندانیانی مانند «عبدالحکیم عظیم گرگیج»، «عبدالرحمان گرگیج»، «تاج‌محمد خرمالی»، «سجاد براهوی»، «غلامرضا پرداخته (گرگیج)» و «اسماعیل دهمرده» نیز اعدام شدند. این اعدام‌ها در حالی رخ داد که برخی از این زندانیان بدون ملاقات آخر با خانواده‌هایشان اعدام شدند.
۳. اعدام پنج زندانی سیاسی-امنیتی، از جمله سه بلوچ
در روز سه‌شنبه ۱۹ فروردین‌ماه ۱۴۰۴، پنج زندانی سیاسی-امنیتی در زندان وکیل‌آباد مشهد اعدام شدند. سه تن از این زندانیان بلوچ بودند که به اتهام «بغی» به اعدام محکوم شده بودند. این اعدام‌ها بدون اطلاع قبلی به خانواده‌ها و بدون امکان ملاقات آخر صورت گرفت. این زندانیان پیشتر در سال ۱۳۹۴ بازداشت و پس از نقض اولیه حکم، در سال ۱۳۹۸ به اعدام محکوم شدند.
۴. وضعیت حقوق بشر و نگرانی‌های بین‌المللی
این اعدام‌ها در حالی صورت می‌گیرند که ایران همچنان یکی از کشورهای پیشرو در زمینه اعدام در جهان است. گزارش‌های عفو بین‌الملل نشان می‌دهد که ایران، عربستان سعودی و عراق مجموعاً ۹۱ درصد از اعدام‌های ثبت‌شده در سال ۲۰۲۴ را به خود اختصاص داده‌اند. در این میان، بلوچ‌ها که تنها حدود پنج درصد از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند، دست‌کم ۱۰ درصد از اعدام‌شدگان را تشکیل می‌دهند.
گزارش سالانه گروه حقوق بشر بلوچستان در سال ۲۰۲۴ نشان می‌دهد که دست‌کم ۱۱۱ زندانی بلوچ با اتهامات مختلف در شهرهای مختلف ایران اعدام شده‌اند. زندان زاهدان با ۲۷ مورد، زندان بیرجند با ۱۳ مورد و زندان یزد با ۱۴ مورد، بیشترین تعداد اجرای این احکام را داشته‌اند.
این موج از اعدام‌ها نه تنها ناقض اصول دادرسی عادلانه و حقوق بشر است، بلکه نگرانی‌های شدیدی را درباره وضعیت حقوق بشر در ایران ایجاد کرده است. ادامه این روند بی‌توجه به موازین بین‌المللی حقوق بشر و بدون فراهم آوردن فرصت‌های کافی برای دفاع از متهمان، بر تشدید بحران حقوق بشری در ایران می‌افزاید.
نام ده زندانی بلوچ که اعدام شده‌اند، به شرح زیر آمده است:
1. احسان بامری
2. یاسین بامری
3. عبدالحکیم عظیم گرگیج
4. عبدالرحمان گرگیج
5. تاج‌محمد خرمالی
6. امیراحمد ثنایی (مزارزهی)
7. سجاد براهوی
8. غلامرضا پرداخته (گرگیج)
9. اسماعیل دهمرده
10. یونس کرد (عبدالله نارویی)
